ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİL GÜNLERİNE DENK GELEN HAFTALARDA FAZLA MESAİ HESABI

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerine denk gelen haftalarda fazla mesai alacağı işverenler ve işçiler bakımından hesaplama karışıklığına sebebiyet verdiğinden bu çalışma gerçekleştirilmiş ve uygulamanın yasal mevzuata uygun hale getirilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma, işçinin resmi tatile denk gelen haftalarda, resmi tatil gününde çalışması veya çalışmaması hallerinde fazla mesai alacağının nasıl hesaplanacağına dair Yargıtay kararları ve doktrin görüşleri bağlamında ışık tutmaktadır. 

4857 sayılı İş Kanunu 63'üncü maddesi ve bu maddeye dayanılarak çıkarılan İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği uyarınca, genel bakımdan haftalık çalışma süresi en çok 45 saattir. Bu süre, yasal azami sınırı teşkil eder ve iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile daha az olarak belirlenebilir ise de, 45 saatin üzerine çıkarılamaz. Kanun, aksi kararlaştırılmadığı müddetçe bu 45 saatlik sürenin, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanacağını belirtir. 

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri ise 2429 Sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun'da belirlenmiş olup, 4857 Sayılı İş Kanunu 44'üncü Maddesine göre Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. İş sözleşmesinde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir. Ulusal bayram ve genel tatil alacağının ücretlendirilmesi ise İş Kanunu 47'nci maddesinde "Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir." şeklinde belirlenmiştir. 

Tüm bu temel bilgiler ışığında resmi tatile denk gelen haftalarda resmi tatil günlerinde çalışma yapmayan personeller için haftalık 45 saatin hesaplanmasında çalışılmayan günler hesaba dahil edilmez. Çünkü Yargıtay'a göre fazla mesai hesabı, işçinin o hafta içinde fiilen çalıştığı saatlerin toplamına göre yapılır. İşçinin çalışmadan geçirdiği resmi tatil günü, haftalık çalışma süresi hesabına dahil edilmez. Resmi tatil içeren bir haftada fazla mesai hesabı yapılırken, o haftanın geri kalan günlerinde işçinin fiilen çalıştığı saatler toplanır. Bu toplam süre, 4857 sayılı İş Kanunu'nda belirtilen haftalık 45 saatlik yasal sınırı aşıyorsa, aşan kısım fazla mesai olarak kabul edilir. Fiilen çalışılan süre 45 saati aşmıyorsa, o hafta için fazla mesai alacağı doğmaz. Bu husus Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin 29.05.2017 tarih, 2017/8237 Esas ve 2017/12433 Karar sayılı ilamında "örneğin, çalışılmayan resmi tatil gününün olduğu bir haftada, fiili çalışma olmadığı halde resmi tatil gününün de mesai saatine eklenerek fazla çalışma yapılıp yapılmadığının belirlendiği görülmektedir. Haftalık fazla çalışma hesabında fiilen çalışılmayan gün yada saatlerin dahil edilmesi doğru değildir." şeklinde açıkça belirtilmiştir. Yüksek mahkemenin istikrarlı uygulaması bu yönde olduğundan fazla mesai hesabının fiili çalışılan günlerdeki mesai saatlerinin toplanması ile yapılması doğru olacaktır. Ancak işçiye çalışmadığı resmi tatil süresi için o gün için hak kazandığı ücretin ödenmesinin de ihmal edilmemesi gerekmektedir.

Resmi tatile denk gelen haftalarda işçi resmi tatil gününde çalışmış ise çalıştığı her gün için maaş karşılığı anlaşmış olduğu bir günlük ücret dışında ek bir günlük ücret daha ödenmesi gerekmektedir. Yargıtay uygulamasına göre işçi bir saat dahi çalışmış olsa resmi tatil alacağı yönünden tam gün ücretine hak kazanmaktadır. Fazla mesai uygulamasında ise yine işçinin fiili çalışmasına bakılmakta ancak resmi tatile denk gelen günlerdeki 7,5 saate kadar olan çalışması resmi tatil ödemesi olarak kendisine yapıldığından bu süre dışlanarak varsa resmi tatillerdeki 7,5 saati aşan çalışmalar haftalık çalışma süresinde hesaba katılmakta ve toplam haftalık çalışma süresi 45 saati aşıyorsa fazla mesai alacağı hesaplanmalıdır. 

Sonuç olarak;

Resmi tatil bulunan bir haftada işçinin o gün çalışmaması halinde fazla mesai hesabı yapılırken aşağıdaki yol izlenmelidir:

• Resmi tatil günü, haftalık çalışma süresi hesabının dışında tutulur.
• İşçinin o hafta içinde fiilen çalıştığı diğer günlerdeki toplam çalışma saati bulunur.
• Bulunan bu fiili çalışma süresi, haftalık yasal çalışma sınırı olan 45 saat ile karşılaştırılır.
• Fiili çalışma süresi 45 saati aşıyorsa, aşan kısım için fazla mesai ücreti hesaplanır. Eğer fiili çalışma süresi 45 saati aşmıyorsa, işçi o hafta için fazla mesai ücretine hak kazanamaz.

Resmi tatil bulunan bir haftada işçinin o gün çalışması halinde fazla mesai hesabı yapılırken ise aşağıdaki yol izlenmelidir:

1. İşçiye resmi tatil gününde çalışmış olması dışında 1 günlük ek resmi tatil ücreti ödenir.
2. Resmi tatil günündeki 7,5 saate kadar olan çalışması kendisine resmi tatil alacağı olarak ödendiğinden bu çalışmalar haftalık 45 saatin hesaplanmasından dışlanır.
3. Resmi tatil günündeki 7,5 saati aşan çalışmaları ve diğer günlerdeki toplam çalışma süresi 45 saati aşıyorsa, aşan kısım yönünden kendisine fazla mesai ücreti ödenir. Eğer fiili çalışma süresi 45 saati aşmıyorsa, işçi o hafta için fazla mesai ücretine hak kazanamaz.

• Basın İş Kanununda özel düzenlemeler yer aldığından bu hesaplama işlemleri Basın Emekçileri yönünden uygulanmaz.